اخلاق انتشار
مجله روانشناسی بالینی به منظور ارتقاء سطح علم و پژوهش در حوزه روانشناسی بالینی و در راستای اصول علمی، اخلاقی و حرفهای، راهنماییهایی را برای نویسندگان مقالهها و پژوهشهای علمی فراهم آورده است. در باب اصول اخلاقی انتشار مقاله، این مجله، از یک سو، خود را موظف به پاسداری از حقوق مؤلّفان، صاحبانِ آثار و تولیدکنندگانِ محتوا میداند و از سوی دیگر باور دارد که میباید حافظ حقوق مخاطبان و خوانندگان خویش باشد. بنابراین برای رعایت این مهم و در راستای همگامی با جامعۀ علمی بینالمللی بنای عملکرد خود را قوانین اخلاق در نشر جهانی قرار داده است و سیاستهای خود را بر همین اساس پایهریزی کرده است. به باور مجلۀ فصل نامه روان شناسی بالینی تمامی افرادی که در روند چاپ یک مقاله درگیر هستند (نویسندگان، کادر مجله و داوران) میباید قوانین و منشور اخلاقی مجله را پذیرفته و بر مبنای آن عمل کنند. نشریه از قوانین کمیته بین المللی اخلاق در نشر (COPE) پیروی می کند. تمامی نویسندگان موظف به رعایت این اصول میباشند:
(1) اصالت مطالب و امانتداری
* تمامی مقالات باید اصالت داشته و به هیچعنوان نباید شامل سرقت علمی یا کپیبرداری از منابع دیگر باشد. نویسندگان موظفند که تمامی منابع استفاده شده در پژوهش خود را به درستی و به صورت کامل ذکر کنند.
* هر گونه پژوهش که بر مبنای دادههای دیگران صورت گرفته باشد، باید به دقت به آنها ارجاع داده شود.
* نویسندگان باید کار و ایدههای اولیه خود را به طور صریح بیان کنند، حتی زمانیکه به طور عینی در مقاله بازنویسی و نقل قول نشده باشند. اگر جملات یا پاراگرافهایی دقیق در کار پژوهشی وجود داشته باشند که به نظر میرسد، برگرفته از مقاله یا کار دیگر نویسنده است، این مطالب باید در داخل "علامت نقل قول" قرار گیرد.
* مقاله باید منشأ و اصالت هر یک از مجموعه دادههای به کار گرفته شده را مشخص کند. اگر مجموعه دادههای اختصاصی در جای دیگری توسط این نویسنده یا نویسنده دیگری به کار گرفته شده است، مقاله باید این کارهای دیگر را چه انتشار یافته و چه انتشار نیافته باشند، بیان کند.
* نویسندگان نباید مقالهای را ارسال کنند که قبلاً برای این مجله ارسال شده، تحت ارزیابی قرار گرفته و پس از ارزیابی توسط سردبیر رد شده است. اگر نسخه اولیه قبلاً رد شده بود و نویسنده مایل است تا نسخهای اصلاح شده از مقاله را برای ارزیابی ارسال کند، توجیه ارسال مجدد مقاله، باید به طور شفاف توسط نویسنده برای سردبیر مجله مطرح و عنوان شود. تنها تحت شرایط خاصی است که، اجازه ارسال مجدد مقاله برای بار دوم وجود دارد.
(2) سرقت علمی
پس از ثبت مقاله در سامانه مجله، با ارسال ایمیل به کلیه نویسندگان مقاله اطلاع رسانی خواهد شد؛ بدیهی است درج نام نویسندگان در مقاله به منزله نقش اساسی ایشان در تدوین مقاله است، در صورتیکه نویسندگان مقاله در تدوین مقاله نقشی نداشته اند و از نام آنها سوءاستفاده شده است، لازم است مراتب را بلافاصله از طریق ایمیل دریافتی اطلاع دهند. همه نویسندگان مقاله در مورد اصالت اثر مسئول هستند. حق ارزیابی موارد سرقت علمی برای نشریه محفوظ است. بنابراین مجله با نرم افزار های خاص و مورد تایید وزرات علوم میزان مشابهت مقالات را مورد بررسی قرار می دهد.
سرقت علمی شکلهای گوناگونی دارد از جمله: الف. ثبت مقاله دیگری به نام خود، ب. درج نام نویسندگان و پژوهشگرانی که در مقاله نقشی نداشته اند، ج. کپی برداری یا تکرار بخشهای قابل توجهی از مقاله دیگر (حتی اگر مقاله کپی شده مربوط به یکی از نویسندگان مقاله جدید باشد)، د. طرح نتایج حاصل از پژوهشهای دیگران به نام خود، ه. چاپ مکرر مقاله توسط نویسنده واحد در چند نشریه، و. بیان نتایج نادرست و خلاف یافته های علمی یا تحریف نتایج حاصل از پژوهش و ز. استفاده از داده های نامعتبر یا دستکاری در داده های پژوهش.
موارد سرقت علمی توسط مسئولان نشریه بررسی و برای حراست از اعتبار و زحمات دیگر پژوهشگران، بدون هیچ تساهل و چشم پوشی با توجه به میزان سرقت علمی به شرح ذیل برخورد قانونی میشود:
* مقاله رد خواهد شد و در صورت چاپ از روی سایتها برداشته خواهد شد.
* اسامی همه نویسندگان مقاله در سیاه نامه نشریه های دانشگاه سمنان قرار خواهد گرفت.
* از مراجع قضایی ذیصلاح پیگیری حقوقی خواهد شد.
* طی یک نامه رسمی پرونده سرقت علمی با سایر دانشگاهها و نشریه های داخلی و خارجی مرتبط به اشتراک گذاشته خواهد شد.
* مراتب طی یک نامه رسمی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام(ISC)، دانشگاهها، موسسه ها، نشریه ها و هر محلی که نویسندگان از امتیاز چاپ این مقاله استفاده کرده اند، اطلاع داده خواهد شد.
(3) رعایت اصول اخلاقی در پژوهش
* پژوهشهای انجام شده باید مطابق با اصول اخلاقی پژوهشها و آزمایشها باشند. این به معنی رعایت حقوق انسانی و احترام به افرادی است که در تحقیقهای شما دخیل هستند.
* در صورت انجام پژوهش هایی که شامل افراد به عنوان نمونههای انسانی میشود، نیاز به اخذ رضایتنامه آگاهانه کتبی از آنها و تایید و اخذ مصوبه کمیته اخلاق پژوهشی میباشد.
(4) شفافیت و افشای تضاد منافع
نویسنده مسئول باید منابع حمایت مالی طرح را در متن مقاله بیان کند سپس نسبت به ارسال مقاله اقدام نماید. هر یک از منافع گفته شده که قید شود، باید همراه مقاله منتشر شوند. اگر در مورد نوع موقعیتی که نمایانگر تضاد است شک و تردید وجود دارد، باید مشخص و آشکار شود، هر موردی در زمینه تضاد منافع باید با اداره انتشارات یا سردبیر مطرح شود.
هنگام ارسال مقاله به مجله، نویسنده مسئول، فرصت دارد تا داور احتمالی را برای مقاله پیشنهاد دهد. نویسندگان باید از هر گونه تضاد منافع احتمالی یا نمود آن در انتخاب سردبیران و داوران پرهیز کنند. تضاد منافع از این نوع، تنها برای نویسنده مسئول به کار نمیرود بلکه مشمول نویسندگان همکار در مقاله نیز میشود.
مثالهایی از تضادهای منافع ممکن شامل موارد زیر است: (1) یکی از نویسندگان در همان نهاد یا سازمانی است که سردبیر یا داور نامبرده هستند؛ (2) یکی از نویسندگان، عضو کمیته پایان نامه سردبیر یا داور بوده یا برعکس، (3) یکی از نویسندگان و سردبیر یا داور، در حال حاضر جزء نویسندگان همکار در مقاله دیگر هستند یا طی دو سال گذشته، نویسنده همکار یک مقاله بودهاند.
نویسندگان نباید افرادی را معرفی کرده و نام برند که میدانند نسخه قبلی مقاله را خوانده و پیشنهادهای خود را مطرح کردهاند؛ زیرا چنین دانشی، به طور خودکار فرآیند ارزیابی مخفی مقاله را نقض میکند.
* نویسندگان موظفند هر گونه تضاد منافع مالی، علمی یا شخصی را که ممکن است بر نتایج پژوهش تاثیر بگذارد، به وضوح افشا کنند. این اطلاعات باید به صورت کامل و دقیق در مقاله ذکر شود.
(5) ارزیابی و داوری بیطرفانه
نشریه یک فرآیند ارزیابی مخفی دوطرفه را دنبال میکند که به موجب آن، نویسندگان، داوران را نمیشناسند و برعکس. نویسندگان باید به محرمانه بودن فرآیند ارزیابی احترام گذاشته و هویت خود را برای داوران آشکار نسازند و برعکس. برای مثال، مقاله نباید حاوی هر گونه اطلاعات مشمول خودافشایی باشد، به طوریکه داور بتواند نویسنده را شناسایی کند.
نویسندگان نباید مقاله ارسالی خود (مشتمل بر مقالات و پیشنویسهای اولیه) را روی وبسایتها منتشر کنند؛ زیرا در وبسایتها، نویسندگان میتوانند به راحتی توسط داوران شناسایی شوند.
نویسندگان نباید افرادی را به عنوان سردبیر یا داور نام برند که میدانند قبلاً مقاله یا نسخه قبلی آن را خوانده و پیشنهادهای خود را مطرح ساختهاند؛ زیرا این دانش یا آگاهی، بهطور خودکار ناقض فرآیند ارزیابی مخفی دوطرفه است.
* مقالات دریافتی توسط مجله روانشناسی بالینی تحت ارزیابی و داوری بیطرفانه قرار میگیرند. داوران موظفند که بدون هیچ گونه تعصب و با توجه به معیارهای علمی و پژوهشی، مقاله را بررسی نمایند.
* نویسندگان باید به داوران و ویراستاران احترام گذاشته و بازخوردهای آنها را با دقت بررسی کنند.
(6) مسئولیت نویسندگان
نویسندگان مسئول نهایی محتوای کل مقاله ارسالی به نشریه هستند. نویسندگان متعهد هستند تا نمایی دقیق از پژوهش انجام شده و نیز بحث عینی در خصوص اهمیت پژوهش، ارائه کنند.
نویسندگان باید یافتههای خود را بهطور کامل گزارش کنند و نباید دادههایی را که مرتبط با متن یا ساختار پرسشهای پژوهش هستند، حذف کنند. نتایج باید صرفنظر از آنکه پیامدهای مورد انتظار را حمایت میکنند یا با آنها در تناقض هستند، گزارش شوند. نویسندگان باید دقت ویژه در ارائه خواص یا ویژگیهای مرتبط با پژوهش خود یا یافتهها و تفسیر آنها داشته باشند. مفروضات بنیادین، تئوریها، روشها، شاخصها و طرحهای پژوهش مرتبط با یافتهها و تفسیرهای کار آنها، باید آشکار و عنوان شوند.
مقاله باید حاوی جزییات و منابع کافی باشد، به نحوی که امکان دسترسی سایر پژوهشگران به مجموعه دادههای یکسان جهت تکرار پژوهش وجود داشته باشد.
اگر نویسندهای یک اشتباه یا بیدقتی مهم را در کار خود کشف کند، متعهد است تا مراتب را به سرعت به اطلاع سردبیر مجله رسانده و جهت بازبینی یا اصلاح مقاله همکاری کند. اگر نویسنده یا ناشر توسط شخص یا نهاد ثالث دریابند که کار انتشار یافته اشتباهی مهم و جدی دارد؛ نویسنده متعهد است تا بهسرعت نسبت به بازبینی یا اصلاح مقاله یا فراهمسازی شواهد برای سردبیر، دال بر صحت و درستی مقاله اصلی یا اولیه اقدام نماید.
* تمامی نویسندگان مقاله باید مسئولیت کامل محتوای مقاله را بر عهده بگیرند. اگر نویسندهای به هر دلیلی نتواند مسئولیت مقاله را بپذیرد، باید از مقاله حذف شود.
* در صورتی که خطا یا اشتباهی در مقاله کشف شود، نویسندگان باید فوراً اصلاحات لازم را اعمال کرده و یا مقاله را پس بگیرند.
(7) منع ارسال همزمان مقاله به چندین مجله
* ارسال یک مقاله به چندین مجله به طور همزمان (به زبان فارسی یا هر زبان دیگری) خلاف اصول اخلاقی در پژوهش است. نویسندگان باید منتظر پاسخ نهایی از مجله روانشناسی بالینی باشند و در صورت پذیرش یا رد مقاله، ارسال آن به مجله دیگر را انجام دهند.
(8) تألیف مشترک
همه نویسندگان بیان شده در مقاله باید در کار پژوهش مساعدت و همکاری جدی داشته و در مقابل نتایج پاسخگو باشند. اعتبار و امتیاز نویسندگی یا تألیف، باید به نسبت مساعدتهای بخشهای مختلف تسهیم شود. نویسندگان باید مسئولیت و اعتبار کار را تقبل کنند که شامل اعتبار نویسندگی یا تألیف، تنها برای کاری که بهطور عملی انجام دادهاند یا کاری که در انجام آن مساعدت کردهاند، است.
نویسندگان باید بهطور معمول، نام دانشجو را بهعنوان نویسنده همکار اصلی در مقالاتی که نویسندگان متعدد دارد و تا حد زیادی برگرفته از پایاننامه یا رساله دانشجو است، فهرست کنند.
نویسنده مسئول که مقاله را به مجله ارسال میکند، باید یک نسخه یا پیشنویس مقاله را به همه نویسندگان همکار و مشترک ارسال و رضایت آنها را جهت ارسال مقاله به مجله و انتشار آن کسب کند.
(9) رعایت قوانین کپیرایت و مالکیت معنوی
* نویسندگان باید اطمینان حاصل کنند که تمامی مطالب استفادهشده از منابع خارجی دارای مجوز مناسب هستند و حقوق کپیرایت رعایت شده است.
* در صورتی که از ابزارها یا دادههای آنلاین استفاده شده، باید اشاره به منبع آنها به درستی انجام شود.
(10) حقوق و حمایت از دادهها
* دادهها و نتایج پژوهش باید در دسترس سایر پژوهشگران قرار گیرد و در صورت لزوم باید امکان بازبینی دادهها فراهم باشد.
* نویسندگان باید از هرگونه دستکاری یا تقلب در دادهها خودداری کنند و نتایج پژوهش باید منعطف و صحیح باشند.
(11) احترام به حقوق و کرامت انسانی
نویسندگان مسئولیت حفظ و حمایت از حریم خصوصی، کرامت انسانی، رفاه و آزادی مسایل انسانی و شرکت کنندگان پژوهش را برعهده دارد. مقالههایی که درگیر مسایل انسانی هستند (مطالعات میدانی، شبیه سازیها، مصاحبه ها، روان درمانی ها)، باید منطبق با الزامات آیین نامه حقوق انسانی در دانشگاه نویسنده انجام گیرند.
* در تمامی مراحل پژوهش، به حقوق، آزادیها و کرامت انسانی افراد احترام گذاشته شود. این امر به ویژه در پژوهشهای بالینی که شامل بیماران یا افراد در معرض خطر هستند، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
(12) وظایف داوران
* کمک به تصمیم گیری تحریریه: داوران در بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات، به سردبیر نشریه یاری رسانده و یا از طریق ارتباط اعضای تحریریه با نویسنده محترم به بهبود و ارتقاء کیفی و محتوایی مقالات کمک کنند
* سرعت عمل: داوران انتخاب شده می بایست بعد از بررسی اولیه، بلافاصله سردبیر نشریه را در جریان نتیجه آن قرار دهند که شامل:
عدم داوری مقاله به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا... است
داوری همراه با تاخیر به دلیل شلوغ بودن وقت، عدم دسترسی به امکانات کافی و... است
* محرمانه بودن اطلاعات: کلیه اطلاعات موجود در مقالات می بایست برای داور محرمانه تلقی شده و داور در حفظ آن بکوشد .
* داوری با ارائه مستندات و استدلالهای علمی و شفاف: داوری مقالات می بایست بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد، با وضوح و به روشنی بیان شود و این مدارک به نشریات و نویسندگان ارائه شود و از اعلام نظر سلیقه ای، شخصی ، نژادی و مذهبی و غیره در داوری مقالات خودداری کند.
* توجه به منابع استفاده شده در مقاله: توجه به منابع استفاده شده در مقاله از دیگر وظایف داوران است. کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل قول هایی که در مقاله استفاده شده است می بایست با ارجاع دهی کامل در کتابنامه همراه باشد
* عدم داوری مقالات با مقاصد شخصی: داوران مقالاتی که منافع اشخاص، موسسات و شرکت های خاصی به وسیله آن حاصل می شود و یا روابط شخصی در آن مشاهده می شود را نمی بایست برای داوری قبول کنند.
(13) به هنگام بودن و سرعت عمل
نویسندگان باید در تجدیدنظر و انجام اصلاحات مقاله سریع و مناسب عمل کنند. اگر نویسنده ای نمیتواند در سررسید زمانی تعیین شده (حداکثر یک ماه) عمل کند، باید هرچه زودتر با سردبیر برای تعیین مدت زمان بیشتر یا انصراف از فرآیند ارزیابی تماس گیرد.
مجله روانشناسی بالینی با تاکید بر رعایت اصول اخلاقی و علمی، از تمامی نویسندگان انتظار دارد که در نگارش مقالات خود به دقت این اصول را رعایت کرده و در جهت پیشبرد علم و پژوهشهای اخلاقی در حوزه روانشناسی بالینی گام بردارند.