راهنمای داوران
فرآیند داوری همتا (Peer Review) یکی از ارکان اصلی حفظ کیفیت علمی و اعتبار مجلات پژوهشی است. هدف این راهنما، ارائه اصول، معیارها و انتظاراتی است که داوران محترم در بررسی مقالات ارسالی به مجله روانشناسی بالینی باید مدنظر داشته باشند. داوران با ارائه بازخورد دقیق، سازنده و بیطرفانه، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت علمی و کاربردی پژوهشها ایفا میکنند.
اصول کلی داوری
(1) بیطرفی و انصاف: داوری باید بدون تعصب شخصی، نهادی، نظری یا رویکردی صورت گیرد.
(2) محرمانگی: تمامی اطلاعات مقاله و فرآیند داوری محرمانه است و نباید در اختیار اشخاص یا سازمانهای دیگر قرار گیرد.
(3) مسئولیتپذیری علمی: داور موظف است در مهلت مقرر نظر تخصصی، دقیق و مستند خود را ارسال کند.
(4) پرهیز از تضاد منافع: در صورت وجود تعارض منافع (ارتباط شخصی، همکاری پژوهشی اخیر، یا منافع مالی)، داور موظف به اعلام و انصراف از داوری است.
(5) بازخورد سازنده: نقدها باید علمی، محترمانه، شفاف و همراه با پیشنهاد برای بهبود باشند.
معیارهای ارزیابی مقالات
(1) عنوان و چکیده
* آیا عنوان دقیق، روشن و متناسب با محتوای مقاله است؟
* آیا چکیده شامل هدف، روش، یافتهها و نتیجهگیری به شکل منسجم است؟
(2) مقدمه و بیان مسئله
* آیا پژوهش از لحاظ نظری و کاربردی اهمیت دارد؟
* آیا اهداف، سؤالات یا فرضیهها به وضوح بیان شدهاند؟
* آیا مرور پیشینه جامع، بهروز و انتقادی است؟
(3) روش
* آیا طرح پژوهش متناسب با سؤال یا فرضیهها انتخاب شده است؟
* آیا جامعه، نمونه، ملاکهای ورود/خروج و روش نمونهگیری دقیق بیان شدهاند؟
* آیا ابزارهای پژوهش معتبر و پایا معرفی و توجیه شدهاند؟
* آیا روش اجرای پژوهش شفاف و قابل تکرار است؟
* آیا ملاحظات اخلاقی رعایت شده است؟
(4) تحلیل دادهها
* آیا روشهای آماری یا کیفی به درستی انتخاب و اجرا شدهاند؟
* آیا دادهها با شفافیت و دقت گزارش شدهاند؟
* آیا جداول و نمودارها خوانا، دقیق و متناسب هستند؟
(5) نتایج
* آیا یافتهها به وضوح ارائه و از تفسیر بیمورد اجتناب شده است؟
* آیا گزارش نتایج با اهداف و روش پژوهش همخوانی دارد؟
(6) بحث و نتیجهگیری
* آیا یافتهها بهدرستی با پیشینه مقایسه و تحلیل شدهاند؟
* آیا نتیجهگیریها با یافتهها متناسب است و از تعمیمهای نابجا پرهیز شده است؟
* آیا کاربردهای بالینی، آموزشی یا پژوهشی مطرح شدهاند؟
* آیا محدودیتها و پیشنهادها بهطور شفاف بیان شدهاند؟
(7) منابع و استنادها
* آیا منابع بهروز، معتبر و مطابق با شیوهنامه مجله تنظیم شدهاند؟
* آیا ارجاعها کامل و دقیق هستند؟
(8) نوآوری و ارزش افزوده علمی
* آیا مقاله حاوی نوآوری نظری، روشی یا کاربردی است؟
* آیا به غنای دانش روانشناسی بالینی کمک میکند؟
توصیههای عملی برای داوران
* بازخوردها را به صورت بخشبندیشده و شمارهگذاریشده ارائه دهید.
* نقدها را با جملات مثبت و محترمانه آغاز کنید و سپس به نکات قابل اصلاح بپردازید.
* از عباراتی مانند «نیازمند بازنگری جزئی»، «نیازمند بازنگری عمده»، یا «قابل پذیرش/غیرقابل پذیرش» استفاده کنید.
* در صورت نیاز، پیشنهاد منابع یا روشهای جایگزین ارائه دهید.
ساختار پیشنهادی گزارش داوری
(1) خلاصه کلی از مقاله: برداشت کلی داور از موضوع و هدف پژوهش.
(2) نقاط قوت: بیان دستاوردها و جنبههای مثبت مقاله.
(3) نقاط ضعف و موارد نیازمند اصلاح: بر اساس بخشهای مقاله (عنوان، مقدمه، روش، نتایج، بحث و …).
(4) پیشنهاد نهایی داور: پذیرش بدون اصلاح / پذیرش مشروط به اصلاح جزئی / بازنگری عمده / رد مقاله.
داوران ارجمند با رعایت این دستورالعملها نه تنها به ارتقای کیفیت مقالات علمی کمک میکنند بلکه در پیشبرد دانش روانشناسی بالینی در کشور نیز سهم مهمی خواهند داشت. رویکرد داوری باید همواره علمی، نقادانه، سازنده و منصفانه باشد.